Interpretacija nalaza urina

Abstract

Available only in Croatian.

[spravna interpretacija nalaza urina je vještina koja liječniku omogućuje uvid u razna stanja i bolesti te omogućuje adekvatnu dijagnostiku bolesti koje zahvaćaju mokraćni sustav kao i ostalih sistemskih bolesti (autoimune bolesti, endokrinološke bolesti, sistemske infekcije...).
    U ovom izlaganju bit će riječi o osnovnoj analizi urina, koja je dostupna u svakoj ambulanti ili laboratoriju, a temelji se na test traci i osnovnom mikroskopskom pregledu centrifugiranog urina.
    Za analizu mokraće potreban je adekvatan uzorak. To je redovito prvi ili drugi jutarnji urin, dobiven „srednjim mlazom“, a u djece do tri godine, ako nije važna mikrobiološka analiza, do uzorka se može doći sakupljačem. Minimalan volumen slučajnog uzorka dostatan za interpretaciju urina je 5 ml (1).
    Nalaz urina sastoji se od inspekcije, kemijske analize test trakom i mikroskopskog pregleda sedimenta, te olfakcije (specifičan miris može upućivati na infekciju kao i na neku od metaboličkih bolesti). Osnovni parametri su: fizikalne karakteristike (boja, bistar/mutan/zaprašen, specifična težina ili relativna volumna masa), kemijske karakteristike (pH, glukoza, proteini, ketoni, urobilinogen, konjugirani bilirubin, leukocitna esteraza i nitriti), mikroskopski pregled (eritrociti, leukociti, cilindri, kristali, mikroorganizmi). Analizu test trakom izvodi ispitivač inspekcijom (usporedbom uronjene test trake i tablice na spremniku za trakice) ili se automatski očitava putem analizatora (očitavaju se promjene na trakici te se fotografira sediment urina uz očitanje), nakon toga tehničar provjeravana nalaz putem mikroskopa (1).
    Specifična težina urina je omjer mase otopljenih čestica u volumenu mokraće, odražava sposobnost tubula da koncentriraju mokraću. Prema njoj se definiraju svi ostali parametri. Vrijednost viša od 1,023 odražava normalnu koncentracijsku sposobnost bubrega (1).
    pH urina pokazuje sposobnost tubula u regulaciji acidobazne ravnoteže, normalna vrijednost je 4,5-8 (ali ga valja interpretirati s obzirom na pH krvi) (1). Važan je u dijagnosticiranju tubularne acidoze kao i u praćenju terapije prevencije nastanka bubrežnih kamenaca.
    Leukocitna esteraza je indirektni znak piurije, oslobađa se iz oštećenih leukocita, a iskazuje se oznakom „+“ (1).
    Nitriti su također znak infekcije mokraćnih putova. Nastaju redukcijom nitrata Gram negativnim bakterijama). Negativni su kod infekcija Gram pozitivnim bakterijama, kao i ako se mokraća ne zadržava u mjehuru dulje od 4 h (1).
    Proteini se iskazuju oznakom „+“. Valja ih interpretirati prema vrijednosti specifične težine. Ukoliko se radi o jako razrijeđenom urinu (s.t. <1,010), utoliko i naznaka u tragu ili 1+ (10-29 mg/dl) može upućivati na značajnu proteinuriju (1). U slučaju koncentriranijeg urina s.t.>1,015, ≥ 1+ (>30 mg/dl), jest značajan pokazatelj (1). Patološka proteinurija podrazumijeva pojavu albumina i bjelančevina visoke (imunoglobulini) i niske molekulske mase (alfa 1 – mikroglobulini, beta 2- mikroglobulini) (1). Tamm-Horsfallov protein je normalno prisutan u mokraći.
    Glukozu u mokraći valja uvijek shvatiti kao patološki nalaz. Pojavljuje se kad je koncentracija glukoze u krvi viša od 9,99 mmol/l ili kod oštećenja proksimalnog tubula (1).
    Ketoni nastaju razgradnjom masnih kiselina. Test traka detektira jedino acetooctenu kiselinu, dok druga dva metabolita betahidroksibutirat i aceton ne. Mogu biti pozitivni u gladovanju ili kod dijabetičke ketoacidoze.
Bilirubin u urinu je uvijek patološki nalaz i upućuje na jetrenu bolest. Konjugirani bilirubin je topiv u vodi i izlučuje se mokraćom.
    Urobilinogen može biti pozitivan u manjim količinama, njegovo je značenje važno u odnosu prema tome je li u mokraći pozitivan i bilirubin ili ne (1). Prema tome se zaključuje je li njegova pojava posljedica jetrene bolesti ili npr. hemolitičke anemije.
    Eritrociti / hemoglobin – test trakica reagira na neoštećene eritrocite, hemoglobin i mioglobin. Nalaz može biti lažno pozitivan u mioglobinurija, u prisustvu oksidirajućih tvari u urinu kao i kada je prisutan velik broj bakterija u urinu. Urin može biti crvene boje, a bez hematurije (mioglobinurija – rabdomioliza; hemoglobinurija - hemoliza, borovnice, cikla - anamneza; urati – novorođenčad).
    Mikroskopskim pregledom analiziramo eritrocite (broj, oblik), leukocite, cilindre, kristale i mikroorganizme. 
    Značajna eritrociturija je >5 E u mm3 (1). Značajna leukociturija je >10 L u mm3 (1).
    Cilindri nastaju agregacijom Tamm-Horsfallovog proteina sa stanicama ili staničnim debrisom. Hijalini cilindri nisu patološki nalaz. Eritrocitni, leukocitni, masni i epitelijalni moraju se interpretirati ovisno o kliničkoj slici i ostalim odstupanjima u nalazu urina. ]